พิธีเรียกขวัญข้าว หรือ แกวบือกะหล่า เป็นพิธีสำคัญของชาวกะเหรี่ยง (ปะกาญอ) ซึ่งจัดขึ้นในช่วง เดือนกันยายน-ตุลาคม ของทุกปี ในช่วงเวลาที่ข้าวกำลังตั้งท้อง ชาวกะเหรี่ยงมีความเชื่อว่าข้าวเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่มี จิตวิญญาณ เปรียบเสมือนน้ำนมของพระแม่โพสพที่ช่วยเลี้ยงดูผู้คนและให้ชีวิตแก่ชุมชน หากข้าวเจริญงอกงาม ชีวิตของชาวบ้านก็จะราบรื่น มีความสุข และอุดมสมบูรณ์
ความหมายของพิธีเรียกขวัญข้าว
พิธีเรียกขวัญข้าวสืบทอดกันมาจากบรรพบุรุษของชาวกะเหรี่ยง โดยมีความเชื่อว่าข้าวที่กำลังเจริญเติบโตในนาและไร่มีขวัญ (จิตวิญญาณ) ที่ต้องเรียกให้กลับมาอยู่ในนา เพื่อให้การเจริญเติบโตของข้าวเป็นไปอย่างสมบูรณ์และมีผลผลิตที่ดี
- ข้าวมีชีวิต: ชาวกะเหรี่ยงเชื่อว่าข้าวมีจิตวิญญาณที่ช่วยหล่อเลี้ยงชีวิตมนุษย์ ดังนั้น การทำพิธีเรียกขวัญข้าวจึงเป็นการเรียกขวัญข้าวให้กลับมาสู่ไร่นา เพื่อข้าวจะได้เติบโตอย่างสวยงาม ไม่ถูกทำลาย
- ข้าวเปรียบเสมือนน้ำนมพระแม่โพสพ: ข้าวมีความสำคัญต่อชีวิตของผู้คนเปรียบได้กับน้ำนมของพระแม่โพสพ ที่คอยเลี้ยงดูให้ผู้คนมีชีวิตอยู่ได้
ขั้นตอนการทำพิธีเรียกขวัญข้าว
การเตรียมพิธี
เจ้าของไร่จะต้องเป็นผู้รับผิดชอบในการทำพิธี โดยจะมีการเตรียมของเซ่นไหว้และเครื่องบูชาต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการเรียกขวัญข้าว- สิ่งของบูชา มักประกอบด้วยข้าวสุก ข้าวต้ม ดอกไม้ และเครื่องเซ่นไหว้อื่น ๆ ตามความเชื่อ
การประกอบพิธี
ในการประกอบพิธีเรียกขวัญข้าว เจ้าของไร่จะทำการบอกกล่าวและขอพรจากสิ่งศักดิ์สิทธิ์และพระแม่โพสพ ให้ช่วยปกป้องคุ้มครองข้าวในไร่นาและเรียกขวัญข้าวให้กลับมาอยู่ในไร่นา เพื่อให้ข้าวเติบโตสมบูรณ์ผลของพิธี
หลังจากทำพิธีเรียกขวัญข้าว เชื่อกันว่าข้าวจะได้รับการปกป้อง ขวัญข้าวจะกลับมาอยู่ในไร่นา และทำให้ข้าวเติบโตอย่างแข็งแรง เป็นผลผลิตที่อุดมสมบูรณ์
ความสำคัญของพิธีในชุมชนกะเหรี่ยง
พิธีเรียกขวัญข้าวถือเป็นหนึ่งในพิธีกรรมที่สำคัญที่สุดของชาวกะเหรี่ยง เพราะข้าวมีบทบาทสำคัญในการดำรงชีวิต ไม่เพียงแต่เป็นอาหารหลักของชุมชน แต่ยังเป็นสิ่งที่เชื่อมโยงกับวิถีชีวิตและความเชื่อทางจิตวิญญาณของชาวบ้าน การทำพิธีนี้ไม่เพียงแค่เป็นการขอให้ข้าวเจริญเติบโตดี แต่ยังเป็นการเสริมสร้างความมั่นใจและความสงบสุขให้กับครอบครัวและชุมชนทั้งมวล
“พิธีเรียกขวัญข้าวนี้เป็นประเพณีดั้งเดิมที่สำคัญมาก ข้าวถือเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่ช่วยให้ชุมชนอยู่ดีมีสุข เมื่อทำพิธีเรียกขวัญข้าวแล้ว เชื่อว่าข้าวจะเติบโตอย่างดีและสร้างความอุดมสมบูรณ์ให้กับชุมชน”
การทำ พิธีเรียกขวัญข้าว นอกจากจะเป็นการบูชาพระแม่โพสพและขอให้ข้าวเจริญเติบโตดีแล้ว ยังเป็นวิธีการที่ชาวกะเหรี่ยงใช้เพื่อรักษาความผูกพันกับธรรมชาติและวิถีชีวิตดั้งเดิมของพวกเขา พิธีนี้สืบทอดกันมาตั้งแต่บรรพบุรุษและยังคงมีความสำคัญต่อชุมชนจนถึงปัจจุบัน
